Artykuł
Gmina Dołhobyczów w obecnym swoim kształcie powstała w 1973 r. Natomiast pierwsze wzmianki o miejscowości Dołhobyczów pochodzą z roku 1430. Właścicielami wsi były znane polskie rody m.in. Rogalowie, Skrzetuscy, Rastawieccy i Świeżawscy. Wieki XVI i XVII były czasami burzliwymi, nie omijały więc tych terenów najazdy tatarskie, kozackie, wojsk moskiewskich i szwedzkich. Świetność Dołhobyczowa rozpoczyna się od około 1782 roku, odkąd dobra dołhobyczowskie zakupiła rodzina Rastawieckich. W roku 1837, na polecenie Edwarda Rastawieckiego, dwór rozbudowano i nadano mu charakter pałacu.
Mieczysław Epstein, współtwórca Giełdy Warszawskiej, odkupił Dołhobyczów w roku 1868.W tym czasie gospodarstwo rozwijało się, ziarno zbóż z tego majątku wygrywało konkursy na wystawach rolniczych. Od początku XX w. dobra dołhobyczowskie przejęła rodzina Świeżawskich, która dbała o rozwój gospodarczy i kulturalny. Kolekcje malarstwa i księgozbiór przez nią zgromadzone należały do jednych z największych w Polsce. W 1904 roku, zbudowano tutaj murowaną cerkiew prawosławną w stylu bizantyjskim, której fundatorem był car. Miejscowi włościanie jako wotum wdzięczności za ukaz tolerancyjny, w roku 1905 postawili figurę Matki Boskiej. Na wzgórzu obok figury, znajduje się neogotycki kościół rzymskokatolicki p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej, zbudowany w latach 1910-1914, według projektu Konowicza. Głównym fundatorem był Stefan Świeżawski. Jedna z wież kościoła jest miniaturą słynnej wieży krakowskiego Kościoła Mariackiego. Świątynia ta była wotum wdzięczności dla Stolicy Apostolskiej za udzielenie dyspensy umożliwiającej zawarcie małżeństwa przy pokrewieństwie.
Do wybuchu I wojny światowej w Dołhobyczowie znajdowała się komora celna, a obok szpital wojskowy. To tutaj przebiegała granica między dawnym Królestwem Polskim a zaborem austriackim. Przez tę granicę przewożono głównie węgiel z Sokala do gorzelni w Dołhobyczowie (spalonej w 1944 roku). Na stronę austriacką wywożono przeważnie zboże. Granica była punktem przemytu ludzi i alkoholu, bowiem z Galicji Polacy bez większych przeszkód mogli wyjechać do Ameryki.
Pierwsza wojna światowa nie ominęła Dołhobyczowa i okolic, przechodziły tędy wojska, następowała dewastacja wsi i pałacu.
Początki niepodległości państwa polskiego były dla Dołhobyczowa również niepomyślne. Na przełomie 1918-1919 roku dochodziło tu do licznych walk polsko-ukraińskich. W tym czasie walczył na tym terenie I Pułk Ułanów, przemianowany na I Pułk Szwoleżerów. Przebywał tutaj także znany polski poeta Władysław Broniewski. W 1919 roku Dołhobyczów nawiedziła epidemia tyfusu, która zdziesiątkowała ludność. Tereny te zamieszkiwane były przez wiele narodów, wyznających rożne religie, nie powodowało to jednak większych konfliktów.
Polskie społeczeństwo znane było z patriotycznych postaw wobec ojczyzny, m.in. organizowano zbiórki społeczne na zakup samolotów, karabinów maszynowych. Młodzież działała w Oddziałach Strzeleckich. Na początku sierpnia 1939 roku odbyła się uroczystość 25-lecia Czynu Legionowego. Na placu przykościelnym, przy płonącym ognisku, przeprowadzono apel poległych, śpiewano pieśni patriotyczne. Zachowała się z tamtych czasów rezolucja w następującym brzmieniu:
„ zgromadzeni w dniu 06 sierpnia 1939 roku, na obchodzie 25-lecia Czynu Legionowego obywatele gminy Dołhobyczów, powiatu hrubieszowskiego, składają głęboki hołd nieśmiertelny pamięci Wodza Narodu i Twórcy naszej niepodległości Józefa Piłsudskiego, wyrażamy gotowość oddać swoje życie i mienie Ojczyźnie oraz stanąć w obronie granic do ostatniej kropli krwi na rozkaz Wodza Naczelnego Marszałka Śmigłego-Rydza.
